Diep werk is tegenwoordig een populair onderwerp. Er wordt, sinds het gelijknamige boek van Cal Newport in 2016 uitkwam, veel geschreven over gerelateerde thema's. Loop een willekeurige boekenwinkel binnen en buitenlandse titels zoals Hyperfocus grijpen je aandacht vanaf de tafels met bestsellers. Ook zijn er de inheemse varianten, zoals Focus Aan/Uit van Mark Tigchelaar. Deze boeken gaan er bij mij als warme broodjes in. Dagelijks probeer ik zo’n 1 of 2 hoofdstukken bij mijn ontbijt mee te pakken. Met deze gewoonte bereik ik een gestage voortgang waardoor de lijst met gelezen boeken inmiddels richting de 50 gaat. Met de zomervakantie in het vooruitzicht een mooi moment om eens wat favorieten met jullie te delen. Niet al deze boeken zijn even goed of origineel. Dezelfde thema’s komen regelmatig in een ander jasje voorbij. Maar onlangs las ik weer eens een pareltje dat me echt nieuwe inzichten gaf: Stolen Focus door Johann Hari (Nederlandse titel: De Aandacht Verloren). Wat opviel ten opzichte van andere boeken is dat Hari een echte journalist is, die onder andere schreef voor de New York Times, Le Monde en The Guardian. Zijn verhalende stijl trekt je het boek in. Zo begint het met een emotioneel verhaal over zijn volledig telefoon-verslaafde neefje om daarna meegenomen te worden in zijn persoonlijke beproeving om 3 maanden zonder telefoon op een klein eilandje door te brengen. Hari besteedt veel woorden aan een uitgebreide analyse van de 12 oorzaken van de aandachtscrisis die hij gevonden heeft. En ja, ook in dit boek komen de vaste focus paradepaardjes weer aan bod, zoals:
De steeds snellere toegang tot almaar grotere hoeveelheden informatie en de onvermijdbare overprikkeling die daaruit volgt.
De psychologische manipulatie door big tech om ons maar zo veel mogelijk met ons gezicht aan het scherm gekluisterd te houden.
Het funeste verlies van concentratie doordat we continue bezig zijn met wisselen van taken.
Tot zoverre niets nieuws onder de zon, hoewel Hari het veel treffender weet te beschrijven dan menig zelf-help expert. Gelukkig geeft hij in de conclusie van het boek ook een zestal persoonlijke veranderingen die hem geholpen hebben beter om te gaan met de aandachtscrisis:
Gebruik het principe van pre-commitment om taakwisselingen te minimaliseren.
Veroordeel jezelf niet als het niet lukt om te focussen, maar ga op zoek naar de activiteiten waarmee je een flow-staat kunt bereiken.
Neem periodes waarin je volledig stopt met al je social media. Hari doet dit zelf 6 maanden per jaar, verdeeld in blokken van 1-2 maanden.
Geef je brein de ruimte om te dwalen. Ga bijvoorbeeld regelmatig wandelen waarbij je geen nieuwe prikkels meer opneemt.
Maak tijd voor voldoende slaap en bedenk shutdown rituelen die je helpen om te relaxen voordat je naar bed gaat.
Geef kinderen de ruimte om te spelen en vervelen. Plan hun dagen niet vol, maar wees aanwezig en laat je leiden door wat je kind wil.
Waar Hari wat mij betreft echt nieuwe inzichten biedt is zijn diepgaande analyse van de onderliggende bredere problematiek en de wijze waarop hij ons verlies van concentratie koppelt aan een aantal van de grote uitdagingen van onze tijd. Om, naast de bekende aandachtsproblemen zoals telefoon-verslaving onder jongeren en stress en burn-out onder werknemers, er een paar te noemen:
vervuiling,
ongezonde voedingspatronen,
verschraling van opvoeding en onderwijs,
ADHD en over-medicatie,
armoede,
de corona-pandemie,
klimaatverandering,
en tot slot een op ongeremde groei gericht kapitalistisch systeem.
Het boek deed mij weer eens beseffen hoe alles met elkaar samenhangt. Natuurlijk heb ik een bias op dit onderwerp omdat het mij buitengewoon boeit. Maar ik ben er echt nog meer van overtuigd geraakt dat het aanpakken van de aandachtscrisis een belangrijke en noodzakelijke stap is in het oplossen van al die andere problemen. En dit kunnen we volgens Hari niet alleen: individuele verandering is een doekje voor het bloeden. De problemen spelen op een systemisch niveau en moeten daar worden aangepakt; door ons als maatschappij gezamenlijk te focussen op oplossingen in plaats van dat iedereen verdwijnt in zijn eigen bubbel van oneindige informatieruis en verontwaardiging.
“I believe that now we must focus together - or face the fires alone." - Johann Hari
Net als James Williams moedigt Hari ons dus aan om te rebelleren en te vechten voor ons recht op aandachtsvrijheid. Met parallellen naar de arbeidsemancipatie en de opkomst van het feminisme in de vorige eeuw wijst hij op wat er mogelijk is als grote groepen zich verenigen en verandering eisen. Hij schetst vervolgens een wereldwijde beweging, met drie grote uitdagende doelen:
Verbied het surveillance kapitalisme van big tech, omdat mensen die gemanipuleerd worden niet kunnen focussen.
Introduceer een 4-daagse werkweek, omdat mensen die chronisch vermoeid zijn nergens echt aandacht voor kunnen hebben.
Organiseer opvoeding en onderwijs zodat kinderen zoveel mogelijk vrij kunnen spelen, omdat aan huis en scherm gekluisterde kinderen nooit echt zullen leren hoe ze zich ergens op kunnen concentreren.
Hari heeft mij overtuigd. Ik ben bereid om hiervoor op de bres te gaan. Doe je mee?
PS1: als je geen lezer bent of geen tijd hebt om het boek te lezen, dan kun je hier ook luisteren naar een interview met Hari over het boek door Oprah. PS2: als mijn eigen kleine contributie aan de opstand schreef ik eerder al eens het Diep Werk Manifesto. Wil je helpen de boodschap verder verspreiden, deel het dan! (….en lees het boek Stolen Focus :)
Meer weten over deze methodes of andere productieve werkpatronen die jou kunnen helpen om beter te concentreren, minder afgeleid te raken en meer rust en controle in je werk te ervaren? Ik help bedrijven en kenniswerkers met op maat gemaakte in-company trainingen, coaching en advies over diep werk. Ik vertel er graag meer over. Neem contact op voor meer informatie en/of een vrijblijvende kennismaking.